✐kontakt z autorem[adres pocztowy poniżej]

      


polska.fotografia@wp.pl

wszstkie zdjęcia z podpisem autora objęte są warunkiem   :
                                       Wolno kopiować, rozprowadzać lecz pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko(login) autora zdjęcia.

zdj.01_fotomontaż:henkosz

...Zamek Wysoki w Malborku. Widok od strony Nogatu-1897.

...Hindenburg w Malborku (23 sierpnia 1914r.), autor obrazu Hugo Vogel . Pocztówka z obiegu 1937r.

...Zamek krzyżacki w Malborku-1914.

zdj.04


...Pomnik plebiscytowy na tle zamku krzyżackiego-1938r.
zdj.05

...Zamek w Malborku,zdjęcie lotnicze-1940r.
zdj.06

...Malbork to malownicze miasto położone nad Nogatem, znane na całym świecie z potężnego zamku krzyżackiego. Piękna panorama zapiera dech w piersiach i zachęca turystów do pozostania w tym miejscu na dłużej. Miasto otrzymało w 1286 roku dokument lokacyjny i w roku ubiegłym świętowało jubileusz 733-lecia nadania praw miejskich. Na wysoczyźnie, na południe od terenów zamkowych zbudowano Ratusz Staromiejski, Kościół św. Jana, a także system murów obronnych z dwiema bramami: Garncarską oraz Mariacką. Mimo, że w krajobrazie zdecydowanie dominuje średniowieczny zamek krzyżacki, Malbork zachwyca całym mnóstwem innych atrakcji dla turysty w każdym wieku. To miasto wielu imprez plenerowych, koncertów, wydarzeń sportowych i kulturalnych. Liczne restauracje oferujące lokalne produkty, elementy małej architektury, pokazy tańczącej fontanny czy bogata oferta parków rozrywki – to wszystko tworzy niesamowity klimat tego miasta.

zdj.07_autor zdjęcia i opis: 

Zwiedzanie zamku to obowiązkowy punkt pobytu w Malborku. Któż nie chciałby zrobić sobie zdjęcia z Wielkimi Mistrzami Krzyżackimi, a potem obejrzeć nowoczesnej wystawy bursztynu czy broni – nie przypadkiem corocznie miasto odwiedzają turyści z całego świata.

...parking samochodowy „Nad Stawem”przy ul.Wałowa

:henkosz

..restauracja ☕„ U Flisaka” na Nogacie    

..w głębi płatny parking samochodowy „Nad Stawem”. Opłata od pojazdu ,czas parkowania -nielimitowany . Wjazd od strony Nowego Dworu Gdańskiego drogą krajową 55.Od strony Starogardu Gdańskiego drogą 22 . Z każdej strony jest dobrze oznakowany i łatwo nań trafić.

Zalety BARki FLISAK oprócz menu :
..w karcie duży wybór potraw rybnych, bazując w większości na rybach słodkowodnych: sandaczu, linie czy pstrągu, jak również potrawy z ptactwa wiejskiego :
‣rolada z perliczki z farszem z kaszy i podrobów,
‣zapiekana w szynce długo dojrzewającej, również naszej produkcji,
‣ gęś z jabłkami i rozmarynem pieczona, podawana w brytfannie,
‣ filety z kaczki z racuchami i modrą kapustą.
zaletą jest już samo miejsce w którym się znajduje. Z pokładu restauracji na wodzie można przy jedzeniu delektować się widokiem malborskiego zamku. BARka Flisak czynna jest od 9:00 do 23:00....
Byłem w Barce -rewelka ,chociaż drogo i dość długo czeka się na obsługę, w moim przypadku było to 20 minut i po osobistej interwencji ...>>>

:henkosz

..70 lat później..........................
most im.Świętego Wojciecha.

...O zamku w Malborku słyszał chyba każdy. Jest to największy na świecie gotycki zespół warowny ( o powierzchni ok. 21 hektarów i łącznej kubaturze budynków przekraczającej ćwierć miliona metrów sześciennych), największa na świecie budowla ceglana wzniesiona rękami człowieka, ale jest to także arcydzieło architektury obronnej wieków średnich. Oprócz zamkowych wnętrz, militariów, rzeźby gotyckiej, można podziwiać tu także bogaty zbiór bursztynu.
W grudniu 1997 roku zamek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a w 2007 roku został uznany za jeden z siedmiu cudów Polski.
 Składa się on z zamków: Wysokiego, Średniego i Niskiego, zwanego też Przedzamczem.

...Kilka danych liczbowych dotyczących zamku:
Ziemia, którą usunięto przy kopaniu fundamentów pod Zamek Wysoki ma objętość 3700 m3. Same fundamenty zajmują ponad 4500 m3. Na wypalenie prawie czterech milionów cegieł potrzeba było mnóstwo czasu – zajęło by to nieprzerwanie 20 lat. Mury Zamku Wysokiego zbudowane były na planie czworoboku o wymiarach 52 x 61 metrów. Na jego dziedzińcu zbudowano studnię o głębokości 12 metrów, a opasany był fosą sięgającą dnem trzynastu metrów. Zamkowe spichlerze mogły pomieścić jednocześnie 300 ton zboża. Dodatkową ciekawostką jest 40- kilometrowy kanał z Jeziora Dzierzgońskiego, który zapewniał Malborkowi wodę pitną i napełniał fosy wokół zamku.

WIELCY MISTRZOWIE ZAKONU KRZYŻACKIEGO z siedzibą w MALBORKU W LATACH 1309-1457
‣Zygfryd von Feuchtwangen (1309-1311)
‣Karol z Trewiru (1311-1324)
‣Werner von Orseln (1324-1330)
‣Luter, książę Brunszwiku (1331-1335)
‣Dytrych von Altenburg (1335-1341)
‣Rudolf Koenig (1342-1345)
‣Henryk Dusemer (1345-1351)
‣Winrych von Kniprode(1351-1382)
‣Konrad Zollner von Rotenstein (1382-1390)
‣Konrad von Wallenrod (1391-1393)
‣Konrad von Jungingen (1393-1407)
‣Ulrich von Jungingen (1407-1410)
‣Henryk von Plauen (1410-1413)
‣Michał Kuchmeister (1414-1422)
‣Paweł Russdorf (1422-1441)
‣Konrad von Erlichshausen (1441-1449)
‣Ludwik von Erlichshausen (1450-1457)

zdj.14_autor zdjęcia i opis:henkosz


...zamek w Malborku.

...na Przedzamczu...>>>

zdj.15_autor zdjęcia i opis:henkosz

...widoczna na zdjęciu- "Baszta nad Piekarnią" a z prawej strony "Dom Podstarościego"...>>>

zdj.26_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...konie dla cosplayerów...>>>

zdj.27_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...uczestnicy turnieju rycerskiego.

zdj.28_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...zamek w Malborku.

...zamek w Malborku.

...zamek w Malborku.

...cosplay- artystyczne hobby, w ramach którego osoby nazywane cosplayerami tworzą przebrania i wcielają się w postaci fikcyjne.Cosplayowanie odnosić się może do każdej sytuacji, w której ważną rolę odgrywa jakiś strój i zmiana charakteru, a miejscem występu nie zawsze jest scena.Stroje mogą powstawać z wielu materiałów i różnić się od siebie poziomem trudności wykonania.Inspiracje czerpią z wielu źródeł, przy czym najpopularniejszymi z nich są komiksy, seriale telewizyjne, filmy aktorskie i animowane.Tu przeważnie czerpane są z „ Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza i innych źródeł historycznych dotyczących Malborka.

...zamek w Malborku.

...zamek w Malborku.

...zamek w Malborku-Zamek Wysoki...

...elewacja wschodnia Zamku Wysokiego,na pierwszym planie  kościół NMP...>>>

zdj.35_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...wschodnie skrzydło zamku. Tu min.mieściły się komnaty gościnne dla rycerzy przybyłych do Malborka z całej Europy.Zamek służył jako ośrodek dyplomacji,centrum gospodarcze a także religijne.Twierdza była miejscem licznych turniejów,uczt i zabaw. Stąd wyruszano na wyprawy krzyżowe na Litwę i Żmudź...>>>

zdj.36_autor zdjęcia i opis:henkosz(rybie oko)

...zamek w Malborku.

...Budynek postawiony współcześnie w obrębie kompleksu zamkowego w Malborku jako pawilon wejściowy, mieszczący kasy i prowadzący obsługę ruchu turystycznego. ...>>>

zdj.37_autor zdjęcia i opis:Ryszard Kumorek 

...zamek w Malborku.

...istnieje możliwość wykupu biletu z przewodnikiem lub bez . Tu oczekuje się na przewodnika tworzącego grupę zwiedzających, następnie wraz z nim udajemy się na zwiedzanie zamku.Na zdjęciu widoczna Baszta Nowa..>>>

zdj.38_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...Północne skrzydło Zamku Średniego dzieliła na dwie części brama. Po prawej stronie, przy zachodniej ścianie zamku, znajdowały się infirmeria, czyli połączenie szpitala zakonnego i domu starców dla braci. Infirmeria zaopatrzone były we własną łaźnię, były połączone też z sanitarną wieżą ♜Kurza Stopa. Baszta , nie pochodzi ze średniowiecza – została wybudowana dopiero w 1914 roku, dzięki pomysłowi architekta Conrada Steinbrechta.
..Brama ,wewnątrz której przechodzi się przez most(dawniej) zwodzony do Zamku Średniego...>>>

zdj.39_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

zdj.40_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku.

zdj.41_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku.

...zamek w Malborku.

...wejścia do Zamku Średniego na jego dziedziniec broniły również kute ,najeżone dodatkowym wzmocnieniem niby ćwieki ,ciężkie metalowe drzwi a ponadto u góry ,w murach pomiędzy wrotami mogli znajdować się również obrońcy z kuszami czy łukami...>>>

zdj.43_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...dziedziniec zamku ,z którego po zwiedzeniu udamy się do wschodniego skrzydła zamku średniego, zobaczyć wystawę bursztynu...>>>

zdj.44_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku.
zdj.45_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku.
zdj.46_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku- pomnik Fryderyka II Wielkiego.

...Friedrich II von Hohenzollern – król Prus w latach 1740–1786. Pod jego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich.
Pomnik króla Prus Fryderyka II, zwanego Wielkim, powstał w 1877 r., a jego autorem był niemiecki rzeźbiarz Rudolf Siemering (1835-1905). Kiedyś pomnik stał w Malborku przed wejściem głównym na zamek.Pozostały z niego tylko figury z cokołu (na zdj.48), zaś sam Fryderyk gdzieś zniknął...>>>

zdj.47_autor a opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...Figury Wielkich Mistrzów Zakonu Krzyżackiego.Figury Mistrzów znajdowały się na pomniku Fryderyka Wielkiego(zdj.47) ,zaprojektowanego przez Rudolfa Simeringa a odlanego z brązu w 1876 r w Berlinie . Pomnik uroczyście odsłonięto 9 października 1877r. ,usytuowano go na Przedzamczu na wprost wejścia na Zamek Średni. Miało to pokazać ciągłość polityczną pomiędzy Państwem Zakonu Niemieckiego a Prusami.Wielcy Mistrzowie zostali ukazani jako wybitni poprzednicy, twórcy podstaw pruskiej państwowości. Ich figury w pomniku ukazywały ten fakt dosłownie stanowiąc element cokołu, dźwigającego ponad dwu metrową figurę Fryderyka Wielkiego.....
Przed utworzeniem Muzeum Zamkowego w 1961 roku figurę Fryderyka „gdziesik wcięło” a posągi wielkich mistrzów poddano konserwacji i wyeksponowano.

...Figury stoją obok siebie i przedstawiają od lewej:
• Herman von Salza (1209-1239) {figura stała bikiem w stosunku do pozostałych trzech , dlatego pozwoliłem sobie ukazać całość w ten sposób}
• Siegfried von Feuchtwangen (1303-1311)
• Winrych von Kniprode (1352- 1382)
• Albrecht Hohenzollern (1511- 1525)

zdj.48_autor zdjęcia/fotomontaż/ i opis:henkosz

...zamek w Malborku.

...z zamkowej ekspozycji bursztynu...
‣ warsztat obróbki ...>>>

zdj.52_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -„Sala Halabarda”

...z zamkowej ekspozycji bursztynu...

‣ relikwiarz i szkatuła ,warsztat Michela Redlina. Gdańsk ok.1680r.Szkatuła ozdobiona grawerowanymi medalionami,zwieńczona pokrywą z figurką bogini urodzaju Ceres...>>>

zdj.53_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -„Sala Halabarda”

zdj.54_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -„Sala Halabarda”

zdj.55_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -„Sala Halabarda”

...z zamkowej ekspozycji bursztynu...
‣ szkatuła , Christoph Maucher ,Gdańsk ,koniec XVII w. Wieko zdobi grupa figuralna...>>>

zdj.56_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -„Sala Halabarda”

...z zamkowej ekspozycji bursztynu...
‣ biżuteria z bursztynem.

zdj.57_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -„Sala Halabarda”
zdj.58_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - zbiory oręża

...Zamek malborski powstał jako warownia zakonu krzyżackiego i taką funkcję pełnił właściwie przez całą swoją historię, nawet wtedy, kiedy Krzyżaków dawno tu nie było. A jeżeli zamek – to broń. W Malborku nie mogło zabraknąć zbrojowni – miejsca, gdzie przechowywano uzbrojenie i dbano o jego stan. Nawiązaniem do tego fragmentu dziejów warowni jest wystawa „Zbrojownia malborska. Oręż europejski”. To prawdziwa uczta nie tylko dla miłośników broni, ale także dla tych, którzy zechcą podziwiać kunszt dawnych artystów, zachwycić się wspaniałością i bogactwem zdobień, maestrią wykonania poszczególnych eksponatów: końskich czapraków i całych końskich rzędów, zbroi husarskich, mieczy, rapierów, szabel, muszkietów.

 ...Ponad 600 eksponatów daje pełne wyobrażenie o ewolucji uzbrojenia europejskiego od średniowiecza do I połowy XIX wieku. Miłośnik wypraw krzyżowych zatrzyma się przy mieczach, pochodzących z tego okresu, mając świadomość, że być może te konkretne eksponaty widziały pruską rejzę, czyli wyprawę zbrojną na Litwę w XIV w.  ...>>>

zdj.59_autor zdjęcia i opis:henkosz


...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.


‣ Arkebuz z zamkiem kołowym (Niemcy XVI-XVII w.)
‣ Arkebuz z zamkiem kołowym (Europa Północna 1. poł. XVII w.)
‣ Arkebuz z zamkiem kołowym (Niemcy ok. 1600r)
‣ a na dole:Arkebuz z zamkiem kołowym (Zacharias Herold ;czynny w latach 1586-1618 ,Drezno XVIw.)
‣ z boku po lewej stronie :Kusza myśliwska (Georg Eschel,Drezno)...>>>

zdj.60_autor zdjęcia i opis:henkosz


...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

‣ hełm zamknięty sabaudzki zwany też „Totenkopf”. Włochy , ok. 1600r.

zdj.61_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

...• pistolety z zamkami kołowymi
‣ puffery (Niemcy,ok. 1580r.)

zdj.62_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

‣ Tasak Myśliwski Europejski 2 poł. XVI w.

zdj.63_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

zdj.64_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

zdj.65_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

zdj.66_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

zdj.67_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

...od góry lewa strona zdjęcia

‣pistolet z zamkiem skałkowym(Londyn XVIIw.)
poniżej
‣sztucer myśliwski z zamkiem skałkowym(Europa Zachodnia. 4 ćw. XVIIIw)
‣strzelba z zamkiem skałkowym(Gottfried Müller ,Saksonia, XVIIIw)
‣garłacz z zamkiem skałkowym
‣ bez opisu
od góry prawa strona zdjęcia
‣pistolet z zamkiem skałkowym(Anglia lub Francja k.XVII w.)
‣strzelba krócicowa garłaczowa z zamkiem skałkowym(Polska Południowo-wschodnia,bałkańska lub turecka XVIII,XIX w.)
‣ bez opisu

zdj.68_autor zdjęcia i opis:henkosz


...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

...uzbrojenie husarskie,Polska, XVII w.
‣ szyszak
‣ obojczyk
‣ naręczaki : ochrona ramienia, nałokietnik, ochr. przedramienia
‣ para rękawic
‣ Kirys zbroi husarskiej :napierśnik ,naplecznik

...Z powodu niezwykłej skuteczności husarii , a przy tym niezwykłego wyglądu husarza w zwierzęcych skórach i ze skrzydłami na plecach, było o niej głośno w Europie. Przez dowódców, którzy mieli okazję zobaczyć husarię w walce, polska jazda uważana była za najtrudniejszego przeciwnika.Główną jednostkę organizacyjną husarii stanowiła chorągiew czyli rota. Jednostką taktyczną był huf. Husaria zorganizowana była według staropolskiego wzoru rycerskiego systemem towarzyskim. Towarzysze byli zazwyczaj zamożnymi szlachcicami.Koszt takiego uzbrojenia był wysoki i towarzysz kupował je sobie sam.
Towarzysz posiadał swój poczet składający się najczęściej z dwóch pocztowych – uboższych szlachciców lub często nawet chłopów osobiście wybranych przez pana. Zabierał ze sobą na wyprawę ciury czyli ludzi, którzy mieli zajmować się zdobywaniem jedzenia, gotowaniem, opieką nad obozem i końmi czy naprawą sprzętu. Czasem, w wyjątkowych sytuacjach jak obrona obozu, brali również udział i tak w chorągwi stu konnej służyło 24 towarzyszy resztę ludzie pocztów . Ciury wykorzystywano ,jeśli była taka potrzeba, do obrony obozów husarskich.
Husaria nie była wyłącznie wojskiem królewskim. Korzystając z prawa posiadania własnej armii prywatne roty husarskie posiadało wiele zamożnych rodów magnackich jak Wiśniowieccy(Michał Korybut Wiśniowiecki), Radziwiłłowie( Janusz Radziwiłł), Sapiehowie(Jan Kazimierz Sapieha), Zamoyscy(Jan Zamojski). Czasem ich liczba była większa niż liczebność husarii króla...>>>

zdj.69_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

...najważniejszym i największym ośrodkiem produkcji armat był warsztat w Malborku znajdujący się na przedzamczu. Na początku XV w. zajmował się tym brat o imieniu Johann, który był prawdopodobnie wykonawcą zamówień Ulricha von Jungingena. Krzyżackie armaty były w całości odlewane z brązu, a następnie rozwiercane. Produkowano również w zakładach kowalskich armaty żelazne.
Pierwszy raz armaty zostały użyte podczas bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. (na zamku w Malborku jest kilka miejsc w których stoją armaty min.- dziedziniec Zamku Średniego :zdj.44,46)...>>>

zdj.70_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

...• pancerna ochrona rzędu końskiego tzw. landry.

...ciężkozbrojny, opancerzony jeździec,wojownik praktycznie nie byłby w stanie poruszać się na polu bitwy, nie mówiąc już o koniu.Zbroje konne, stosowano prawie wyłącznie w turniejach. Nigdy w historii nie stosowano landr pokrywających w całości konia , zazwyczaj zakładano rumakom tylko metalową osłonę łba i karku, ewentualnie boków zwierzęcia, czyli miejsc najbardziej narażonych na ostrzał, cięcia mieczy i pchnięcia pik.
Pod Grunwaldem dużo bardziej popularne od landr, były ozdobne tkaniny zakładane na konia, zwane kropierzem (kropierz «długa kapa z wyciętymi otworami na oczy, okrywająca konia rycerskiego, używana w XIII–XIV w.») . Co do połyskujących w słońcu, odzianych w stal szeregów wojowników krzyżackich, to jest to oczywiście bujda, bowiem większość z nich wcale nie miała na sobie aż tyle tego żelastwa/wiad.zaczerpnięta od przewodnika ,który nas oprowadzał po zamku/. ...>>>

zdj.71_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Kolekcja Militariów.

zdj.72_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - Pałac Wielkich Mistrzów.

...zwiedzimy teraz wystawę prezentującą warsztat pracy, organizację kancelarii wielkich mistrzów a także funkcjonowanie krzyżackiej poczty,która rozwoziła listy wielkich mistrzów po całej Europie. Naj­ważniejsze pisma były oczywiście szyfrowane, a klucz do szyfrów także naleźć można na ekspozycji...>>>

zdj.73_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Pałac Wielkich Mistrzów.

...Na początku XIV wieku Malbork stał się stolicą państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Tutaj osiadł wielki mistrz krzyżacki, który był głową owego państwa, a do zarządzania nim potrzebni byli urzędnicy. I taki centralny aparat urzędniczy powstał w zamku malborskim, a jego najważniejszym elementem była kancelaria – miejsce, gdzie przygotowywano krzyżackie dokumenty.

...w przyziemiu Pałacu Wielkich Mistrzów wiodło osobne wejście z dziedzińca do miejsca gdzie było archiwum i kancelaria Zakonu – jeden z najważniejszych urzędów krzyżackich. Na czele kancelarii stał kapelan wielkich mistrzów.Był to krzyżacki kapłan, osoba zaufana,również spowiednik najwyższego dostojnika zakonu.
Nadzorował on i organizował pracę kancelarii. Opiekował się pieczęcią Wielkiego Mistrza i dbał o uwierzytelnianie dokumentów. Bez jego zgody żaden akt nie mógł opuścić kancelarii. Główną pracę wykonywali pisarze zwani skrybami.
Kolejność wykonania dokumentu:
‣ brudnopis (nazywany minutami)
‣ koncept (brudnopis przepisany według używanych reguł ,formuł kancelaryjnych zakonu)
‣ czystopis dokumentu.........
wystawa prezentuje warsztat pracy średniowiecznego skryby, używane przez niego materiały i narzędzia. Zobaczyć można sposoby uwierzytelniania dokumentów i wy­ko­nywania pieczęci. Na tym ogólnym tle zaprezentowano organizację kancelarii wiel­kich mistrzów, jej personel i organizację pracy jednego z naj­waż­niejszych ogni krzyżackiej administracji...>>>

zdj.74_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Pałac Wielkich Mistrzów.

....stanowisko pracy skryby...w charakterze skryby przeważnie zatrudniano duchownych krzyżackich ,chociaż w kancelarii malborskiej byli również zaufani notariusze publiczni. Obydwie grupy to swoista elita intelektualna o wykształceniu uniwersyteckim ,a po okresie pracy w kancelarii dochodzili do wysokich godności kościelnych. W kancelarii pracował również personel pomocniczy podporządkowany pisarzom i kapelanowi ,spełniali przede wszystkim funkcje służebne.
Żaden dokument nie wyszedł z kancelarii bez .......

zdj.75_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Pałac Wielkich Mistrzów.

...żaden dokument nie wyszedł z kancelarii bez pieczęci z własnego warsztatu pieczętnego .......

Pieczęcie główne Wielkich Mistrzów odciskane były były w czarnym wosku, umieszczonym w brązowej miseczce. Przywieszano je na kolorowych sznurkach lub paskach pergaminowych.
Pieczęć główna przedstawia patronkę zakonu niemieckiego,tronującą Marię z dzieciątkiem i uwierzytelniała najważniejsze akty powstające w kancelarii Wielkich Mistrzów./Ta pokazana na zdjęciu nie jest pieczęcią główną ma inny wizerunek niż podawany przez przewodnika/.
Mniej ważne dokumenty pieczętowano mniejszymi a także pieczęciami sygnetowymi komturów i Wielkiego Mistrza .
W okresach napiętej i trudnej sytuacji politycznej Krzyżacy stosowali również szyfry.
Znana była taka praktyka za czasów urzędowania prokuratora zakonu w Rzymie, kapelana wielkiego mistrza, Piotra z Ornety i jego listu do Wielkiego Mistrza Michała Kuchmeistra pisanego w czerwcu 1419 roku...>>>

zdj.76_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - Pałac Wielkich Mistrzów.

...odbicie w laku pieczęci głównej ... Pieczęć główna przedstawia patronkę zakonu niemieckiego,tronującą Marię z dzieciątkiem i uwierzytelniała najważniejsze akty powstające w kancelarii Wielkich Mistrzów.Odciskane były w czarnym wosku , umieszczonym w brązowej miseczce.Do mniej ważnych dokumentów oraz uwierzytelniania i zamykania listów stosowano pieczęcie mniejsze z przedstawieniem tarczy herbowej wielkich mistrzów i występowały w różnych odmianach( przykład -patrz zdj.76 pieczęć na srebrnym łańcuszku)..>>>

zdj.77_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - kancelaria Wielkich Mistrzów.

zdj.78_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - kancelaria Wielkich Mistrzów.

... po lewej stronie wejście do Sali Rady Wielkiego Mistrza, miejsce gdzie w wąskim gronie dostojników krzyżackich zapadały naj­ważniejsze decyzje państwowe jest idealnym do tego miejscem. Tam znajdzie się naj­bardziej powszechny materiał pro­pagandowy średniowiecza –bite przez krzyżaków monety , pochodzące ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku. Historia Krzyża noszonego przez wielkich mistrzów oraz rekonstrukcje strojów noszonych przez naj­ważniejszych dostojników zakonnych i ich dwór(zdj.81,82). Ta część wystawy jest ciągle modyfikowana i wzbogacana o nowe elementy...>>>

zdj.79_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku - kancelaria Wielkich Mistrzów.

zdj.80_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -Sala Rady Wielkiego Mistrza.

zdj.81_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -Sala Rady Wielkiego Mistrza.

zdj.82_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku - Wielka Sień

...Wystrój architektoniczny wnętrz zamku w Malborku, ich wykończenie i kolorystyka współcześnie są wynikiem procesów dziejowych, które wpływały na przekształcanie części zamku do nowych funkcji, a jednocześnie efektem działań konserwatorów zabytków. Do obecnego stanu wnętrz przyczynili się konserwatorzy niemieccy, działający od XIX w. do okresu II wojny światowej oraz polscy konserwatorzy, którzy zajęli się odbudową, restauracją i konserwacją zamku po 1945 r. Prowadzone przez dziesiątki lat prace konserwatorskie oraz podejmowane przez pracowników Muzeum Zamkowego w Malborku i konserwatorów dzieł sztuki decyzje dotyczące sposobu prowadzenia tych prac wpłynęły na obecny kształt całego założenia i w bardzo istotny sposób – na charakter pomieszczeń.

Jednym z wnętrz, które może stanowić przykład jak decyzje podejmowane w trakcie prowadzonych w latach osiemdziesiątych XX w. prac konserwatorskich wpłynęły na jego wystrój jest Letni Refektarz. W trakcie prac na sklepieniach spod wtórnych powłok tynków XIX-wiecznych odsłonięto tynk gotycki z pozostałościami polichromii. W świetle ultrafioletowym ukazała się bardzo czytelna dekoracja malarska w postaci wici roślinnej pokrywającej wysklepki, zbliżona do oglądanej przez zwiedzających Muzeum dekoracji malarskiej sklepień tu w Wielkiej Sieni......Próba rekonstrukcji dekoracji malarskiej z motywem wici roślinnej na sklepieniach Letniego Refektarza pokazała, że przy braku barwnej warstwy na ścianach, malarski wystrój sklepień wybijałby się  na tle całego wnętrza. Zrezygnowano zatem z rekonstrukcji tego elementu, a Letni Refektarz funkcjonuje jako jasne, niemalże białe wnętrze z pozostawionymi niewielkimi odkrywkami średniowiecznej malatury na ścianach(zdj.84-86)...>>>

zdj.83_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -

zdj.84_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -

...  Neogotycki Letni Refektarz to najwspanialsza sala pałacu. Posiada nowatorskie sklepienie oparte na jednym ,centralnym filarze. W średniowieczu Letni Refektarz był świadkiem wielu ważnych uroczystości i spotkań – pełnił funkcję sali audiencyjnej, w której wielki mistrz podejmował obce poselstwa i dostojnych gości. Dziś wiemy, że ściany sali malowane były wówczas na czerwono, a sklepienie pokrywały bujne wici roślinne, malowane kolorem czerwonym i zielonym. Znaczne powierzchnie prostokątnych okien wypełnione były barwnymi witrażami, które zaginęły w czasie ostatniej wojny. Na fragmencie ściany północnej i na ścianie wschodniej, w blendach u góry ścian zachowały się natomiast malowidła figuralne z połowy XIX wieku, przedstawiające kilku wielkich mistrzów i mistrzów krajowych Zakonu.Dziełem Karla Friedricha Schinkla, jednego z najwybitniejszych architektów niemieckich, jest w tym wnętrzu czarno-biała, glazurowana posadzka.We wschodniej ścianie sali, nad kominkiem (zdj.84,86)wmurowana jest kamienna kula armatnia. Według legendy tu uderzyła kula podczas ostrzeliwania warowni w trakcie oblężenia jej przez wojska Władysława Jagiełły po bitwie grunwaldzkiej...>>>

zdj.85_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -

zdj.86_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -

  ...w zachodnim skrzydle z Pałacem Wielkich Mistrzów sąsiaduje Wielki Refektarz – największe i najwspanialsze wnętrze w całej świeckiej architekturze Zakonu.
Część badaczy zalicza go w skład Pałacu. Wsparte na trzech smukłych filarach zadziwiająco przestrzenne sklepienie przydawało monumentalności tej sali, przeznaczonej na wspólne biesiady rycerzy – gości z Europy Zachodniej, przybywających licznie, by pomóc krzyżakom w ich walce z poganami. Obliczona była na około 400 osób. W czasach polskich sala również służyła jako jadalnia, gdzie starosta podejmował załogę zamkową. Wnętrze do dziś zachwyca świetnymi proporcjami architektury, nowatorskim rozwiązaniem konstrukcji sklepienia, wspartego na trzech wysmukłych kolumnach i subtelnym umiarem w stosowaniu dekoracji. Jego ściany były w tamtym czasie pokryte dawną dekoracją malarską, z której do naszych czasów ocalał jedynie niewielki fragment jest również i dekoracja z przedstawieniem Koronacji Najświętszej Marii Panny(zdj.89). Czternaście dużych ostrołucznych okien, rozmieszczonych w podłużnych ścianach, doskonale rozświetlało to przestronne wnętrze, które bez wątpienia musiało robić wielkie wrażenie na przybyłych...>>>

zdj.87_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -Wielki refektarz.

zdj.88_autor zdjęcia: E.D.


...zamek w Malborku -Wielki refektarz.

zdj.89_autor zdjęcia:henkosz


...zamek w Malborku-Kuchnia konwentu.

...zajrzyjmy do kuchni-nie wiem jak to robią na zamku, ale naprawdę każdy pomyślał, że miło by było coś zjeść. Niestety wszystkie potrawy, choć wyglądają apetycznie, są niezjadliwe. Ale dają wyobrażenie o tym, czym raczyli się Wielcy Mistrzowie...Przewodnik zaznajamia nas z tematyką kuchenną zamku w Malborku.
We wnętrzu z wielkim okapem nakrywającym palenisko przygotowywano kiedyś potrawy, transportowane windą przy południowej ścianie na drugie piętro, do refektarza. Dziś, zarówno w tym, jak i w sąsiednim wnętrzu będącym najprawdopodobniej piekarnią, zaaranżowano dawną kuchnię klasztorną w oparciu o dostępne obiekty muzealne.
Potrawy przeznaczone na stoły Wielkiego Refektarza przygo­to­wywano w sąsiadującej z nim od strony północnej kuchni, której najważniejszym elementem było duże palenisko nakryte potężnym okapem kominowym.Na zdjęciu widać stalowo szarą „ceramikę” kuchenną najczęściej używaną w czasach krzyżackich.Garnki przeważnie miały duże rozmiary. Naczynia do gotowania, smażenia i duszenia mogły być zarówno ceramiczne, jak i metalowe.Widać tu również naczynia na trójnóżku . Funkcje trójnóżek mogły być wielorakie – od podgrzewania wnich wody po umieszczanie w nich wosku, którym oświetlano pomieszczenia.Ceramika kuchenna jak w tym garnki pozostawała przeważnie niezdobiona.
Produkty spożywcze występujące w inwentarzach komturstwa można najprościej podzielić na kilka grup. Po pierwsze mięsa, ryby i tłuszcze, nastę pnie produkty mleczne, roślinne oraz zbożowe, po trzecie trunki, płyny i przyprawy.
Mięso było ważnym produktem żywnościowym średniowiecza,a wielkość jego spożycia zależała od przynależności do stanu. Najczęściej wymieniane są półtusze wołu ,świni i owcy . Mięso bywało pieczone na rożnie lub ruszcie (tu widoczne)w kuchni, mogło być także solone bądź suszone –być może na hakach , w celu zachowania dłuższej zdatności do spożycia, i składowane w beczkach.Uzupełnienie konsumpcji mięs pochodzących z hodowli stanowiły zwierzęta łowne, takie jak zając szarak, dzik, jeleń, sarna,czy ptaki: gęsi, kaczki, kuropatwy, cietrzewie.W żadnym średniowiecznym zakonie nie mogło na stole zabraknąć ryb. Niemal w każdym spisie, w obrębie kuchni, wymieniano -śledzie.Poza śledziami i węgorzem, także suszony szczupak i sandacz . Wędzone ryby przygotowywane były osobno.Ryby świeże podawane mogły być smażone na oleju bądź w galarecie.
Ze zbóż najczęściej był to: owies , pszenica żyto oraz jęczmień. Wypiekano chleby.....(cd. opisu zdj.91)


zdj.90_autor zdjęcia i opis:henkosz


...zamek w Malborku-Kuchnia konwentu.

...do produktów mlecznych w kuchni krzyżackiej zaliczają się masło i sery(suszone i wędzone) a roślinnych groch ,gorczyca , mak , kasza , ale także ryż.Produkty mleczne były alternatywą mięsnych jako główny element posiłku w czasie dni postnych.
Na stołach gościły również trunki, płyny, przyprawy.
Trunki, którymi raczył się konwent to piwa , miody i wina .
Na zamku malborskim wyprawiano uczty, na które sprowadzano dla gości wina z najdalszych krańców Europy, np. z Hiszpanii, Grecji i Włoch a wielki mistrz raczył się znacznie lepszymi trunkami niż reszta braci.Istniały z tego powodu osobne piwnice z zawartością dla komtura i osobne dla konwentu .
W zależności od zużytego ziarna wyrabiano piwo z jęczmienia, pszenicy, czasem zaś ziarna mieszając. Trunek warzony z jęczmienia był uważany za mocniejszy a te były produkowane w Gdańsku i Elblągu- Danczker bier ,Elbinges bier.Dla komtura sprowadzano Wismar bier- piwo z Wismaru.
Trzeci rodzaj trunku stanowiły miody pitne , importowane np. z Rygi albo wytwarzane na miejscu. Dla przykładu na stół malborski trafiał zwykły miód od komturów z Tucholi i Człuchowa, jako czynsz uiszczany na rzecz wielkich mistrzów. Miód był konsumowany pod trzema postaciami: w najstarszej formie jako napój, nieco później jako dodatek do potraw, wreszcie jako lekarstwo.Miód był również jedyną substancją do słodzenia.
Do płynów zaliczymy ocet, używany także w postaci aromatyzowanej. W kuchni naturalnie musiały się znaleźć takie produkty jak sól przechowywana w beczkach w dwóch gatunkach: drobno i gruboziarnistej.
Zatem na stołach podczas uczty pojawiły się : jabłka , orzechy, znane na zamku ryby węgorz, okoń, jesiotr,leszcz,jaź,łosoś, ryż, pieczywo , wino krajowe i z południowej Europy,miód pitny, piwo , ocet , miętusy , szafran , goździki, migdały, rodzynki ,moszcz winny....>>>

https://www.youtube.com/watch?v=3U42HbElIJQ&feature=youtu.be

zdj.91_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -Kaplica wielkich mistrzów -wejście.

zdj.92_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -Kaplica wielkich mistrzów.

...Prywatna kaplica najwyższych dostojników Zakonu, znana tradycyjnie pod wezwaniem św. Katarzyny.
W średniowieczu mieściła się tu kaplica domowa wielkich mistrzów. Dziś wnętrze kryte jest drewnianym stropem deskowym, pochodzącym z okresu restauracji kaplicy w 1922 r. Ślady architektoniczne na ścianach świadczą o istnieniu w średniowieczu sklepień murowanych. W części prezbiterialnej wymurowano mensę ołtarzową. Na ścianach bocznych zachowały się pozostałości malowideł jeszcze z początków XV wieku, z wizerunkami apostołów Piotra i Tomasza. Od komnaty mieszkalnej oddziela kaplicę ściana szachulcowa z otworem drzwiowym. W ścianie południowej szeroka ostrołuczna wnęka stanowi główne wejście do kaplicy z Niskiej Sieni.

...wcześniej na ołtarzu zamiast widocznego ukrzyżowanego był „Tryptyk Koronacji Najświętszej Marii Panny” (zdj.98,99)  ...>>>

zdj.93_autor zdjęcia i opis :henkosz

...zamek w Malborku -Kaplica wielkich mistrzów.

zdj.94_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku -Kaplica wielkich mistrzów.

..zaraz za drzwiami po wejściu do Kaplicy wielkich mistrzów ustawiono ołtarzyk z przedstawieniem Bożego Narodzenia pomiędzy figurami (z lewej) św. Katarzyny a (z prawej) św.Gereona[święty Gereon (ur. ok. 270, zm. ok. 304 lub w 2. połowie IV wieku w Kolonii)– rzymski żołnierz legendarnej Legii Tebańskiej, męczennik i święty Kościoła katolickiego.
Przed 1945r. ołtarzyk należał do wyposażenia kościoła zamkowego. Własność parafii MBNP w Malborku. Datowany na przełom XIX/XX wiek.(Położenie ołtarzyka widoczne na zdj.94)...>>>

zdj.95_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku -Kaplica wielkich mistrzów.

...na zdjęciu natomiast znajduje się gipsowy odlew św. Katarzyny jest to kopia XIV-wiecznej figury pochodzącej z Tujca/Cyganka(osada na obszarze Żuław Wiślanych). Zaginiona w 1945r. Ta pochodzi z Gdańska z muzeum Narodowego...>>>

zdj.96_autor zdjęcia i opis:henkosz



...zamek w Malborku -Kaplica wielkich mistrzów.

zdj.97_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku

... na wystawie w Wielkim Refektarzu wystawiony był również "Tryptyk Koronacji Najświętszej Marii Panny".Nie pokazywałem go wcześniej aby przy eksponowaniu zdjęć z Kaplicy wielkich mistrzów go uwidocznić,ponieważ jak wspomniałem w opisie zdj.92 był on częścią ołtarza w w/w kaplicy.
Na plan pierwszy wysuwa koronację NMP. Skrzynię wypełniają postaci Boga Ojca i po lewej stronie Chrystusa wspólnie trzymających koronę nad głową Madonny.Zasiadają na tronach na wysokich cokołach które udekorowano herbami Zakonu oraz wielkiego mistrza Fryderyka Saskiego. Awersy skrzydeł udekorowane są udekorowane są figurami św. Barbary i św. Jakuba. Święta Barbara trzyma kielich a pod jej stopami znajduje się herb Dietricha Reitzensteina, wójta Lochstedt. Święty Jakub ubrany jest w charakterystyczny strój pielgrzymi z kapeluszem dekorowanym muszlą ,płaszczem i torbą podróżną a u stóp znajduje się herb Weibligenów.


Ołtarz został ufundowany w 1504 roku przez Fryderyka Saskiego przedostatniego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Prusach do kaplicy św. Wojciecha w Tenkitach gdzie miał ponieść męczeńską śmierć św. Wojcjech. Po sekularyzacji Zakonu kaplica została zniszczona (1669),retabulum przeniesiono do zamku w Lochstedt, tam przetrwało do 1870 roku. Towarzystwo „Prussia” w Królewcu zakupiło go a po 15 latach sprzedano do zbiorów zamkowych w Malborku(1885). Poddano go wówczas konserwacji i uzupełniono brakujące części (korona,dłonie ,berło). Cały tryptyk przetrwał wojnę bez większych uszkodzeń. Po zakończeniu działań wojennych (1945) padł ofiarą grabieży a jego części uległy rozproszeniu. W zamku pozostała pusta skrzynia i skrzydło ze św. Jakubem.Rozpoczęto starania i scalanie całości dokonano tego dopiero w 1996 roku. Scalanie tryptyku trwało dwie dekady...>>>

zdj.98_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku

...rewers skrzydła z ołtarza z Tenkit ze scenami św. Wojciecha/tempera na desce-Paul Klinka 1903-1905): od góry
‣ „ Kazanie św. Wojciecha do Prusów”
‣ „Męczeństwo św. Wojciecha”
‣ „Sen św. Wojciecha”
‣ „Zabrania ciała św. Wojciecha przez wysłanników Bolesława Chrobrego”

zdj.99_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku

...w średniowieczu istniały w tym miejscu dwa podłużne pomieszczenia, oświetlone każde jednym oknem – wymieniane w krzyżackich księgach rachunkowych jako izba i izdebka mistrza. W I połowie XIX w. w trakcie restauracji przebudowano salę. Wici roślinne w polach tarczowych namalował gdański artysta Gregorovius. Na ścianie wschodniej zbudowano kominek(tu niewidoczny), mimo że sala posiada w podłodze wyloty kanałów centralnego ogrzewania. Prace restauratorskie dofinansowały władze miasta Królewca, stąd nazwa sali. Ciekawostką jest fakt, iż filar dźwigający sklepienie – zarówno jego granitowy trzon, jak i wapienna baza oraz kapitel – został zmontowany z zabytkowych, gotyckich elementów, znalezionych przez restauratorów romantycznych gdzieś na terenie zamku. ...>>>

zdj.100_autor zdjęcia i opis:henkosz

zdj.101_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku

zdj.102_autor zdjęcia:henkosz

zdj.103_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku

...Zamek Wyskoki był najstarszą i najwyższą częścią całego zespołu zamkowego, wybudowany w latach 1275 -1280. Pierwotnie należał do zamków typu konwentualnego- klasztoru.Na parterze Zamku Wysokiego znajdowały się głównie pomieszczenia gospodarcze, studnia, więzienie- nazywane celą Witolda.
Na początku XIV w. aby dostać się do Zamku Wysokiego, trzeba było pokonać: 4 zwodzone mosty, 14 bram, 3 brony- średniowieczne kraty, podnoszone systemem przeciwwagi...>>>

zdj.104_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku

...Główne sale na Zamku Wysokim znajdowały się na pierwszym piętrze. Bogato zdobione krużganki prowadziły do ważniejszych pomieszczeń zamkowych. Na drugim piętrze Zamku Wysokiego w wschodnim i zachodnim skrzydle oraz nad Kapitularzem znajdowały się pomieszczenia gospodarcze wykorzystywane jako spichrze.

...dziedziniec-studnia na dziedzińcu Zamku Wysokiego...Jesteśmy na wewnętrznym, małym dziedzińcu. W przeciwieństwie do dziedzińca Zamku Średniego, tu panuje względna cisza.

...Studnia zamkowa
(18 m głęboka) stojąca na środku dziedzińca- niezależne ujęcie wody, szczególnie ważne podczas długotrwałych oblężeń. Zwraca uwagę dach z rozłożonym na nim symbolicznym gniazdem pelikana...>>>

zdj.105_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku

... krótki odpoczynek na dziedzińcu Zamku Wysokiego, zakup pamiątek (sam zakupiłem na pamiątkę[awers]na obrzeżu opis "MEDAL-MONETA PAMIĄTKOWA Z MALBORKA"[rewers]   na obrzeżu napis"HERB ZAKONNY WIELKIEGO MISTRZA" ) i .........

zdj.106_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku-krużganki

...krużganek Zamku Wysokiego...>>>

zdj.107_autor zdjęcia i opis:henkosz

...zamek w Malborku-krużganki

zdj.108_autor zdjęcia:henkosz

...zamek w Malborku-

...Kapitularz należał zawsze do najważniejszych pomieszczeń w każdej wspólnocie zakonnej, jako miejsce gdzie omawiano wszystkie istotne sprawy dotyczące tej wspólnoty. W związku z tym, iż Malbork był traktowany jako stolica ,to tej sali przypadło znaczenie szczególne. Dyskutowano w niej sprawy wagi państwowej, tu zapadały rozstrzygnięcia dotyczące całego kraju, polityki międzynarodowej, tu wybierano wielkich mistrzów Zakonu. Wnętrze powinno było być puste, dziś jesteśmy tu na prywatnej wycieczce, a pod ścianami dookoła ustawione są siedziska dla uczestników posiedzeń.
Tron wielkiego mistrza znajduje się przy ścianie graniczącej z kościołem. Otwory wybite w górnej części ściany gwarantowały akustyczne nagłośnienie i słyszalność organowej muzyki z części kościoła NMP.
Na głowicach kolumn rzeźbione trzy sceny biblijne symbolizują przepisy reguły zakonnej: ubóstwo, czystość i posłuszeństwo.
Ze ścian przyglądali się obradującym poprzedni wielcy mistrzowie, namalowani w polach tarczowych między oknami (zdj.110).
W podłodze przy filarach są przykryte otwory centralnego ogrzewania gorącym powietrzem dostarczanym kanałami ściennymi z pieca obsługiwanego piętro niżej a znajdującego się w celi Witold .Obecny wygląd tej sali jest rekonstrukcją, próbą odwzorowania średniowiecznego stanu, prowadzoną przez Steinbrechta w latach 1882-96...>>>

...zamek w Malborku-

...Obecna architektura sali pochodzi z czasów rekonstrukcji w latach 1882-1890, podobnie jak malowana przez Hermanna Schapera na ścianach galeria wielkich mistrzów, która powtarza jednak podobną, istniejącą tu w średniowieczu. Witraże z lat dziewięćdziesiątych XIX w. J. B. Haselbergera, w części ocalałe po 1945 r., konserwowane i uzupełnione w 1994 r...>>>

zdj.110_autor zdjęcia i opis:henkosz 

...zamek w Malborku-

zdj.111_autor zdjęcia:K.D.

...zamek w Malborku-